Axit dạ dày là gì? Các tình trạng thường gặp và cách điều trị

Axit dạ dày trong là gì? Dư axit dạ dày là như thế nào? Chỉ số này có ảnh hưởng ra sao đến sức khỏe, hoạt động và các bệnh lý ở dạ dày? Đây là những thông tin rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của dạ dày và hệ tiêu hóa mà mọi người nên nắm rõ. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp đầy đủ những chỉ số, vấn đề về axit dạ dày để bạn đọc hiểu rõ hơn.

Axit dạ dày là gì? Chỉ số tốt nhất là bao nhiêu?

Axit trong dạ dày là axit gì? – Thực chất là axit vô cơ mạnh có tên khoa học là axit clohydric – HCL. Axit này đóng vai trò rất quan trọng với hệ tiêu hóa, là chất dịch được tiết ra từ niêm mạc dạ dày khi kết hợp với tế bào oxyntic hình thành Olodyric, tạo nên dịch vị dạ dày.

Cơ chế hình thành axit trong dạ dày cũng chính là quá trình của hoạt động tiêu hóa thức ăn. Cụ thể là:

• Giai đoạn 1: Diễn ra ở hệ thần kinh, được tính từ khi dây thần kinh phế vị ở tiểu não và cuống não nhận được “tín hiệu” mùi vị đồ ăn đi vào dạ dày, sau đó truyền tin về hệ thần kinh trung ương. Lúc này, não bộ “chỉ đạo” đưa ra hoạt động tiết axit để tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn. Lượng axit trong giai đoạn này khoảng 30%.
• Giai đoạn 2: Diễn ra ở dạ dày. Lượng acid trong dạ dày sẽ tiếp tục được sản sinh khoảng 60% nhờ hoạt động co bóp thức ăn và thúc đẩy sản sinh dịch vị.
• Giai đoạn 3: Diễn ra ở ruột. Khi thức ăn đã được nghiền hết và chuyển xuống ruột thì 10% axit còn lại sẽ được sản sinh để hoàn thành quá trình tiêu hóa ở dạ dày.

Axit dạ dày được sản sinh liên tục trong quá trình tiêu hóa. Nồng độ axit sẽ quyết định “sức khỏe” của dạ dày cũng như hoạt động của quá trình tiêu hóa. 

Theo đó, nồng độ axit trong dạ dày sẽ dao động trong khoảng từ 0,0001 – 0,001 mol/l. Chỉ số quá cao hoặc quá thấp cũng sẽ ảnh hưởng đến tiêu hóa và nguy cơ dẫn đến những bệnh lý thường gặp ở dạ dày.

Axit dạ dày mạnh cỡ nào? Có vai trò gì?

Như đã nói ở trên, axit HCL có vai trò rất quan trọng với sức khỏe của dạ dày và hoạt động của hệ tiêu hóa. Các nghiên cứu khoa học đã khẳng định vai trò của axit dịch vị dạ dày có thể kể đến như:

Vai trò chuyển hóa thức ăn

Trong quá trình chuyển hóa thức ăn từ dạ dày xuống ruột, axit dạ dày có vai trò rất quan trọng. Cùng với enzym tiêu hóa tham gia vào hoạt động co bóp, nghiền nát thức ăn, thúc đẩy hoạt động tiêu hóa và bảo vệ chức năng dạ dày.

Tăng sản sinh Pepsin

Acid trong dạ dày có vai trò kích thích hình thành và gia tăng các hoạt tính của Pepsin, tạo nguồn dinh dưỡng nuôi cơ thể. Cụ thể:

• Tạo môi trường pH cho Pepsin hoạt động
• Giải phóng Pepsin, phân giải Protid trong các mô liên kết
• Giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất từ thức ăn và protein nhanh hơn
• Hoạt hóa Pepsinogen

Hỗ trợ, thúc đẩy tiêu hóa

Axit dịch vị trong dạ dày là chất xúc tác của các phản ứng thủy phân, chuyển hóa muối khó tan, đường, tinh bột, chất đạm thành các đơn chất để cơ thể dễ dàng hấp thụ tốt hơn.

Sát khuẩn đường ruột

Các vi khuẩn có hại trong thức ăn khi đi vào dạ dày sẽ bị tiêu diệt và không còn khả năng tấn công gây tổn thương cho dạ dày khi tiếp xúc với môi trường axit dịch vị.

Biểu hiện dư thừa và thiếu hụt axit dạ dày như thế nào? Ảnh hưởng gì?

Acid dịch vị dạ dày rất quan trọng với hoạt động tiêu hóa cũng như “sức khỏe” của dạ dày. Do đó, chỉ số ổn định của nồng độ axit cũng quyết định rất lớn đến tình trạng của hệ tiêu hóa. Dư hay thiếu hụt cũng đều sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Cụ thể là:

Tình trạng bị dư axit dạ dày

Chỉ số cho thấy 1 người đang bị dư axit trong dạ dày là khi nồng độ pH dạ dày ở ngưỡng <3,5 (cao hơn 0,001 mol/l). 

Nguyên nhân gây tình trạng tăng axit trong dạ dày dẫn đến dư thừa có liên quan trực tiếp đến thói quen ăn uống, sinh hoạt của người bệnh. Một số nguyên nhân có thể kể đến như: Sử dụng quá nhiều chất kích thích, thường xuyên ăn đồ cay nóng, thức ăn nhanh, ngủ muộn, bỏ ăn, stress, mệt mỏi căng thẳng kéo dài,…

Khi cơ thể bị dư axit trong dạ dày sẽ xuất hiện các triệu chứng như:

• Đầy hơi, tức, sôi bụng: Triệu chứng này thường xuất hiện sau khi ăn no khoảng 1 giờ. Bởi, lượng axit quá lớn khiến thức ăn khó tiêu hóa, gây ức đọng và lên men tại dạ dày.
• Ợ chua: Thức ăn bị lên men, không thể tiêu hóa gây tình trạng ợ kéo theo mũi chua khó chịu từ thực quản trào lên khoang miệng.
• Hôi miệng: axit dư thừa, thức ăn lên men tạo điều kiện cho các vi khuẩn gây bệnh phát triển trong dạ dày và hơi từ thực quản đẩy lên dẫn đến hơi thở có mùi hôi, khó chịu.
• Trào ngược dạ dày: Đầy hơi, tức bụng khiến hơi tồn đọng trong dạ dày quá lâu, dẫn đến áp lực cơ vòng và gây tình trạng trào ngược.
• Thèm ăn liên tục: Quá trình chuyển hóa, hấp thụ thức ăn kém khiến cơ thể thường xuyên có cảm giác đói, thèm ăn ngay cả khi vừa ăn. 
• Tiểu tiện bất thường: Người bệnh có thể xuất hiện triệu chứng nước tiểu màu sẫm và đục, tiêu chảy, phân đen
• Cơ thể mệt mỏi, không tập trung, làm việc,…

Ngay khi thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường do dư axit trong dạ dày cần đi khám và điều trị sớm. Bởi, tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến các bệnh lý trào ngược dạ dày, đau dạ dày, viêm loét dạ dày, thủng dạ dày,…

Thiếu axit dạ dày có nguy hiểm không?

Tình trạng thiếu hụt axit dịch vị dạ dày là khi chỉ số nồng độ pH >4.5 đồng thời cơ thể xuất hiện các triệu chứng bị thiếu acid dạ dày như:

• Bị đầy hơi, chướng bụng, luôn có cảm giác bụng ậm ạch, khó chịu
• Da xuất hiện các mẩn đỏ gây ngứa ngáy, khó chịu
• Miệng đắng

Bị thiếu axit trong dạ dày có nguy hiểm không? – Đây cũng là dấu hiệu “cảnh báo” bất thường trong sức khỏe của dạ dày. Tình trạng này nếu không được điều trị tốt sẽ có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Gia tăng vi khuẩn gây bệnh trong dạ dày
• Gây rối loạn tiêu hóa
• Dẫn đến các bệnh lý dạ dày như viêm loét, xuất huyết,… thậm chí là ung thư dạ dày
• Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tiểu đường, viêm gan và hen suyễn,…

Thiếu hụt axit trong dạ dày rất nguy hiểm cho sức khỏe, do đó, cần nhanh chóng thăm khám và điều trị sớm để hạn chế các ảnh hưởng không tốt. 

Điều trị dư thừa và thiếu hụt axit dạ dày như thế nào hiệu quả?

Để xác định chính xác tình trạng dư hay thiếu hụt, người bệnh cần tiến hành thăm khám, kiểm tra tại cơ sở y tế uy tín. Dựa trên tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp để mang lại hiệu quả tốt nhất. Cách điều trị phổ biến hiện nay có thể kể đến như:

Sử dụng mẹo dân gian tại nhà

Nếu 1 người đang bị dư hoặc thiếu ở giai đoạn nhẹ có thể điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt và sử dụng một số mẹo chữa dân gian như:

• Dùng mật ong và nghệ: Trộn mật ong và tinh bột nghệ, uống hàng ngày giúp diệt khuẩn, giảm viêm nhiễm và cân bằng axit dịch vị, nồng độ hP dạ dày.
• Gừng tươi: Ngậm gừng tươi hoặc uống trà gừng giúp giảm lượng acid dư thừa.
• Trà xanh: Uống nước trà xanh vào buổi sáng có tác dụng cân bằng acid dịch vị và diệt khuẩn trong dạ dày.
• Baking soda: Pha 1 lượng nhỏ baking soda với nước ấm uống hàng ngày.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Trường hợp bị dư axit dịch vị trong dạ dày, người bệnh có thể lựa chọn một số loại thuốc có tác dụng trung hòa axit dịch vị, cân bằng nồng độ pH trong dạ dày như:

• Thuốc Ranitidine (Zantac): Thuốc nhóm kháng thụ thể H2, dùng theo đơn kê của bác sĩ.
• Thuốc Nizatidine: Thuốc nhóm kháng thụ thể H2, có tác dụng trung hòa axit dịch vị.
• Thuốc Esomeprazole: Chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ, không nghiền nát thuốc khi uống.

• Thuốc Pantoprazole: Thuộc nhóm ức chế PPI. Có tác dụng cân bằng môi trường dạ dày, kích thích vi khuẩn có lợi phát triển và kìm hãm sản sinh dịch vị dạ dày.
• Thuốc Famotidine (Pepcid): Thuốc được sử dụng theo 2 dạng là uống và tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch.
• Thuốc Cimetidine (Tagamet HB): Có tác dụng giảm nhanh lượng dư thừa, cân bằng môi trường dạ dày
• Thuốc Omeprazole (Prilosec): Thuộc nhóm ức chế proton. Có tác dụng cân bằng acid dịch vị, làm lành tổn thương viêm nhiễm ở niêm mạc dạ dày
• Lansoprazole (Prevacid 24HR): Có tác dụng diệt khuẩn, làm lành tổn thương đường tiêu hóa.

Các nhóm thuốc Tây y cần sử dụng theo đúng chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Lạm dụng thuốc có thể gây một số tác dụng phụ như đầy bụng, táo bón, nôn… Do đó, người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc điều trị.

Sử dụng thuốc Đông y

Trong y học cổ truyền, tình trạng bất ổn định của acid dịch vị dạ dày có nguyên nhân do Can và Tỳ bị suy yếu. Từ đó, khiến khí huyết lưu thông đến dịch vị dạ dày kém, ảnh hưởng đến chức năng của dạ dày và hoạt động tiêu hóa. 

Để cân bằng axit dịch vị dạ dày cần cải thiện thiện chức năng tạng phủ, bồi bổ các tạng Can, Tỳ, Vị, nâng cao sức đề kháng, lưu thông khí huyết mới có thể mang lại hiệu quả tốt.

Đông y sử dụng các thảo dược có tác dụng bồi bổ tạng phụ, lưu thông khí huyết, diệt khuẩn và làm lành niêm mạc, bề mặt dạ dày để trung hòa axit dịch vị, cân bằng môi trường dạ dày. Khi tạng Can, Tỳ, Vị và sức khỏe được nâng cao sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh và ngăn ngừa tái phát.

Tuy nhiên, hiệu quả trung hòa axit dịch vị bằng Đông y tương đối chậm và tùy thuộc vào cơ địa của người bệnh khi sử dụng thuốc. 

Lưu ý trong phòng tránh và điều trị tình trạng mất cân bằng axit dịch vị

Chế độ ăn uống, sinh hoạt hàng ngày gây ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng thiếu hụt, dư thừa acid dịch vị dạ dày. Do đó, để phòng tránh cũng như mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần xây dựng chế độ sinh hoạt và ăn uống, khoa học, điều độ. Cụ thể:

• Bổ sung nhiều rau xanh và các loại quả có lợi cho niêm mạc dạ dày và trung hòa dịch vị như: Rau xà lách, bí xanh, chuối, dưa hấu,…

• Thường xuyên ăn tỏi và các món ăn chế biến có tỏi để diệt khuẩn gây bệnh trong dạ dày
• Không nên dùng mỡ động vật và thay thế bằng các loại dầu thực vật
• Bổ sung các thực phẩm giàu omega 3 và omega 6 để tăng cường bảo vệ niêm mạc dạ dày
• Không sử dụng các chất kích thích như: thuốc lá, rượu bia, cà phê…
• Hạn chế ăn thịt đỏ, đồ ăn sẵn, món chiên xào,…
• Hạn chế các thực phẩm cay nóng, nhiều gia vị
• Tập thể dục thường xuyên nâng cao sức khỏe
• Không nên ăn quá no, chia nhỏ bữa ăn trong ngày để hạn chế áp lực lên dạ dày
• Ngủ đúng giờ, đủ giấc, hạn chế mệt mỏi, đầu óc thư giãn,..
• Uống nhiều nước mỗi ngày 

Trên đây là những thông tin về axit dạ dày là gì cũng như các điều trị, xử lý khi gặp các triệu chứng bất thường. Nồng độ axit dịch vị dạ dày có ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe hệ tiêu hóa và các bệnh lý dạ dày, do đó ngay khi thấy những dấu hiệu bất thường của bệnh cần đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị sớm.